Gölge Gezgin: Travel Şanlıurfa 04 : Göbeklitepe

TRAVEL ŞANLIURFA 04: GÖBEKLİTEPE

GEZİ TARİHİ: 15 Şubat 2025, Cumartesi.

Nasıl gidilir?

Şanlıurfa kent merkezinden hareket eden 100 numaralı şehir otobüsü saat: 10.00 ve 16.00.' da hareket eder. Ayrıca ulaşım kartına ihtiyaç yok, temassız kredi kartları kullanılabilir.

Göbeklitepe:

İlk kez 1963 yılında, İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları Karma Projesi kapsamında Halet Çamlıbel ve Robert John Braidwood tarafından yürütülen yüzey araştırmaları sırasında tespit edilir. Ancak Hedelberg Üniversitesi' nden Klaus Schmidt 1994 yılında Göbeklitepe' yi ziyaret edene kadar alanın gerçek önemi anlaşılamamıştır.

Göbeklitepe kazıları, 1995.yılında Prof. Harald Hauptmann ve Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi Müdürü Adnan Mısır tarafından başlatılmıştır. Klaus Schmidt, ilerleyen yıllarda kazı başkanlığını üstlenmiş ve 2014 yılındaki vefatına kadar devam etmiştir. Schmidt' in yaptığı araştırmalar insanlık tarihinin bu önemli dönemiyle, yani Neolitik Devrim olarak da tanımlanan ve avcı-toplayıcı yaşam biçiminden besin üretimine geçişle ilgili bilgilerimizi büyük oranda değiştiren yapıların, dikilitaşların ve küçük buluntuların keşfedilmesini sağlar.

A yapısı:

Çanak çömleksiz Neolitik A evresinin sonlarına ve Erken çanak çömleksiz Neolitik B evresinin başlarına tarihlenir. 12x13 metre ölçülerindeki yapının kuzeybatı bitimi, önünde alçak bir taş seki bulunan apsis ile sonlanır. Yapının tabanına henüz ulaşılamaıştır. Alanın güneybatı ve güneydoğu tepeleri arasındaki bir kesimde yer alır. Yapının kuzey bitiminde, apsisin her iki yanında, bezemelerle süslenmiş "T" biçimli iki kireçtaşı dikilitaş bulunur. Güneybatı ve kuzeydoğu yönlerine bakan duvarlarının içlerine yerleştirilmiş daha küçük boyutlu dikilitaşlar görülmektedir. Yapının girişi olasılıkla güneydoğu duvardadır; burasının zemininde "U" biçimli bir taş ile oluşturulan kapı açıklığının izleri bulunmuştur. Bu taşın bir benzeri "C" yapısının girişindedir.

B yapısı:

A yapısın kuzeyinde yer alan bu yapı çanak çömleksiz Neolitik Neolitik A ve erken çanak çömleksiz Neolitik B evresinin başlarına tarihlenmektedir. Yapı 12 metre çapında yuvarlak planlıdır. İşlenmiş kireçtaşı anakaya üzerine inşa edilen "C" ve "D" yapılarının aksine, "B" yapısının tabanı "terazzo" adı verielen bir harç ile kaplanmıştır. Yapının merkezindeki iki dikilitaş diğerlerinden daha büyüktür. Yapıyı çevreleyen duvar içerisinde daha küçük dokuz dikilitaş daha bulunmaktadır.

C yapısı:

"B" yapısının doğusunda bulunur. Yuvarlak - oval planlı, yaklaşık 25 metre çapında etkileyici bir yapıdır. Yapı bugüne kadar Göbeklitepe' de keşfedilen en büyük yapıdır. Çanak çömleksiz Neolitik A ve çanak çömleksiz Neolitik B evresinin başına tarihlenir. "C" yapısı doğrudan, düzeltilmiş kireçtaşı anakayanın üzerine oturur ve her biri farklı evreyi yansıtan iç içe geçmiş üç cephe duvarına sahiptir. En dıştaki duvar yapının en eski evresinde, en içteki ise en yeni evresinde inşa edilmiştir. İçteki duvarda, özgün konumunda "T" biçimli dokuz dikilitaş bulunurken, olasılıkla yapı inşa edildiğinde bunların sayısı daha fazlaydı. Yapının merkezinde doğal kireçtaşı anakayaya oyulmuş iki kaide, bir çift büyük "T" biçimli dikilitaşı tutmaktadır. Dış duvardan içeriye doğru uzanan dar bir koridor yapının eski girişi olduğu tahmin edilmektedir. Bu koridora giriş batı yanında yırtıcı bir hayvan tasviri bulunan büyük "U" biçimli bir taşla sağlanmıştır.

D yapısı:

Göbeklitepe' de bugüne kadar keşfedilen anıtsal yapılar arasında en iyi korunmuş olanıdır. En geniş yerinde 20 metre çapında, oval planlı olan yapı, "C" yapısı gibi özenle düzeltilmiş anakaya üzerinde inşa edilmiştir. Çanak çömleksiz Neolitik A ve erken çanak çömleksiz Neolitik B evresinin başlarına tarihlenmektedir. Yapının merkezindeki iki dikilitaş, yine anakayaya 154 cm. kadar oyulu sığ kaidelerin içine oturmaktadır. Yapı duvarının içerisine düzenli aralıklarla yerleştirilen, merkezdekinden daha küçük on iki dikilitaş bulunmaktadır. Yapının bazı kesimlerinde sıvalara ait izlere rastlanmıştır. Duvar sıvalarının korunmuş olması üstünün kapalı olduğuna işaret etmektedir. Merkezde sığ kaideler büyük dikilitaşlar çatıya ek destek sağladığı düşünülmektedir.